Raport z badań

W ramach projektu "Równość standardem pracy w trzecim sektorze", prowadzonego przez Polskie Towarzystowo Prawa Antydyskryminacyjnego prezentujemu Państwu publikację „Równość standardem pracy w trzecim sektorze - Raport z badania ilościowego i jakościowego” przygotowaną pod redakcją prof. Magdy Grabowskiej z Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.

Raport jest wynikiem szerokiego i pogłębionego badanie dotyczącego warunków pracy, bezpieczeństwa zatrudnienia i równego traktowania w organizacjach pozarządowych. Analizie jakościowej poddano odpowiedzi z 286 rozbudowanych ankiet badawczych oraz 20 pogłębionych wywiadów eksperckich. Wyniki ujawniają szereg systemowych problemów oraz pilną potrzebę zmian w kulturze pracy sektora.

Najważniejsze wnioski i liczby:

• NGO jako ambiwalentne miejsce pracy

  Choć 42,7% osób ocenia swoją pracę w NGO pozytywnie, a tylko 26,9% negatywnie – sektor ten jest jednocześnie postrzegany jako niestabilny, obciążony prekarnością i wysokim ryzykiem wypalenia zawodowego. Aż 34% osób, które wcześniej pracowały w NGO, odeszło z powodu nierównego traktowania, a ponad 50% – z powodu mobbingu.

• Mobbing – codzienność zamiast wyjątku

  Mobbing i inne formy przemocy psychicznej to jedna z najczęściej zgłaszanych trudności:

  • Ponad połowa badanych (52%) doświadczyła zachowań noszących znamiona mobbingu.

  • Najczęściej były to: naciski na przekraczanie obowiązków i czasu pracy (43,4%), ciągła krytyka (26,1%), ograniczanie swobody wypowiedzi (27,8%) czy izolowanie z zespołu (21,8%).

  • 27% badanych osób nie czuje się bezpiecznie, by w ogóle rozmawiać o mobbingu w miejscu pracy.

  • W przeszłości aż 55,3% badanych odeszło z NGO z powodu doświadczenia mobbingu.

  • Co więcej, tylko 46% badanych osób wie, do kogo można się zgłosić w swojej organizacji w razie mobbingu – brak procedur i wsparcia jest zjawiskiem powszechnym.

• Wypalenie zawodowe – problem strukturalny

  Wypalenie zawodowe to nie jednostkowy kryzys, ale powszechny efekt systemowych niedociągnięć:

  • 68% respondentek/respondentów wskazało, że ich organizacja cierpi na przeciążenie obowiązkami.

  • 47% zauważyło, że niestabilność zatrudnienia i finansowania wpływa na ich samopoczucie i wypalenie.

  • Nadgodziny, brak wsparcia psychicznego i „praca dla idei” – to codzienność, która prowadzi do zmęczenia i rezygnacji z pracy w sektorze.

• Nierówności w równościowym środowisku

  Pomimo deklarowanej otwartości i progresywnych wartości, NGO w Polsce nie są wolne od dyskryminacji i nierównego traktowania:

  • 25,3% badanych osób doświadczyło gorszego traktowania ze względu na wiek, a 17,9% ze względu na płeć.

  • Szczególnie narażone są młode kobiety, których kompetencje są często podważane lub ignorowane.

  • W pytaniach otwartych najczęściej przywoływaną przesłanką dyskryminacji była narodowość i język – dotyczy to głównie Ukrainek i Ukraińców. Wymagania językowe, brak awansów czy zakaz używania innych języków niż polski były wymieniane jako praktyki wykluczające.

• Molestowanie seksualne – niewidoczne, ale obecne

  Wśród osób, które wzięły udział w ankiecie większość miała poczucie, że trzeci sektor jest bezpiecznym miejscem pracy w kontekście przemocy seksualnej i molestowania seksualnego. Choć większość respondentek i respondentów (ponad 70%) uważa, że w ich organizacji można swobodnie rozmawiać o molestowaniu seksualnym, prawie 13% osób odeszło z pracy w NGO właśnie z tego powodu.

• Co z tym zrobić? Kluczowe rekomendacje

  Ekspertki i eksperci wskazali kierunki koniecznych zmian:

• Stabilne finansowanie instytucjonalne (a nie tylko projektowe),

• Uznanie NGO za realne miejsca pracy, objęte takimi samymi standardami jak inne sektory,

• Szkolenia i edukacja kadry zarządzającej – zwłaszcza z zakresu prawa pracy, przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji,

• Systemowe wsparcie i monitoring kultury pracy, np. poprzez instytucje zewnętrzne,

• Lepsze uzwiązkowienie sektora – związki zawodowe jako realne narzędzie ochrony praw pracowniczych,

• Nowa definicja mobbingu – lepiej odpowiadająca rzeczywistości pracy w NGO, gdzie przemoc jest często rozproszona i trudna do uchwycenia prawnie.
   

Badanie „Równość standardem pracy w trzecim sektorze” zostało przeprowadzone online między wrześniem 2024 roku a styczniem 2025 roku.

Raport opatrzony jest trzema komentarzami ekspertek, specjalizujących się w problemtayce organizacji trzeciego sektora:

• Marta Dietrich, pisze o kosztach profesjonalizacji sektora - socjolożka, ewaluatorka projektów społecznych. Absolwentka studiów z zakresu pedagogiki, doradztwa zawodowego i socjologii. Obecnie związana z Fundacją RC i Pomorską Siecią Centrów Organizacji Pozarządowych. Z ramienia Fundacji RC koordynowała projekt rzeczniczy „Naprawdę nie masz wpływu? Ku stabilizacji zatrudnienia w NGO”. Od 2024 roku pełni rolę Rzecznika Pomorskich NGO.

• Beata Charycka, pisze o trudnościach w badaniu trzeciego sektora - socjolożka, badaczka społeczna, koordynatorka programu Badania Klon/Jawor w Stowarzyszeniu Klon/Jawor. Autorka wielu raportów badawczych dotyczących sektora społecznego, w tym raportów z kilku edycji największych w Polsce, niezależnych badań „Kondycja organizacji pozarządowych”, badań dotyczących wolontariatu, filantropii oraz społecznego wizerunku organizacji pozarządowych.

• Maria Świetlik, pisze o zjawisku wyzysku w pracy - antropolożka polityczności, działaczka na rzecz praw pracowniczych, wolnej kultury, wolnego Internetu i globalnej sprawiedliwości, feministka. Jest współzałożycielką i członkinią Komisji NGO Ogólnopolskiego Związku Zawodowego „Inicjatywa Pracownicza”. Od 2012 roku pracuje w organizacjach pozarządowych m.in. jako dyrektorka ds. rozwoju, koordynatorka projektów i kampanierka, wcześniej w mediach, m.in. jako sekretarz redakcji Tygodnika „Przekrój”.
   

W razie umieszczania informacji w social mediach prosimy o oznaczenie w poście Polskiego Towarzystwa Prawa Antydyskryminacyjnego:

FB: @StowarzyszeniePTPA 

Instagram: @ptpa.org.pl 

Zachęcamy do kontaktu w sprawie projektu oraz raportu:

Krzysztof Kumor – prawnik PTPA, koordynator projektu

@: kkumor@ptpa.org.pl

(kliknij w okładę, aby otworzyć raport)

Badanie zostało zrealizowane w ramach projektu „Równość standardem pracy w trzecim sektorze”, realizowanego przez Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego. Projekt ma na celu poprawę warunków pracy w organizacjach pozarządowych poprzez promowanie równości i przeciwdziałanie dyskryminacji.

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030.