Opis zagadnienia

Ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania

Ustawą o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania z dnia 3 grudnia 2010 r. (dalej: ustawa antydyskryminacyjna), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2011 r., po raz pierwszy wprowadzono do prawa krajowego zakaz dyskryminacji w odniesieniu do edukacji. Wcześniej jedynym aktem prawnym, który dawał realną ochronę przed dyskryminacją poprzez wskazanie zakazanych form (dyskryminacja bezpośrednia, dyskryminacja pośrednia, molestowanie, molestowanie seksualne, zachęcanie do dyskryminacji) oraz szczególnych zasad procedowania w tego typu sprawach (przeniesiony ciężar dowodu), był Kodeks pracy. Niemniej jednak, akt ten obowiązek równego traktowania przewiduje jedynie w relacji pracownik – pracodawca. Ustawa antydyskryminacyjna, przed dyskryminacją w edukacji, chroni w ograniczonym zakresie. W obszarze oświaty oraz szkolnictwa wyższego, wprowadzono zakaz dyskryminacji jedynie ze względu na takie cechy jak rasa, pochodzenie etniczne i narodowość, pomijając pozostałe cechy wymienione w ustawie tj. płeć, religia, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientacja seksualna.

Ustawa antydyskryminacyjna, przewiduje następujące formy dyskryminacji:

  1. dyskryminacja bezpośrednia,
  2. dyskryminacja pośrednia,
  3. molestowanie,
  4. molestowanie seksualne,
  5. zachęcanie do dyskryminowania.

Dyskryminacja bezpośrednia – osoba fizyczna ze względu na rasę, pochodzenia etniczne
i narodowość jest traktowana mniej korzystnie niż jest, była lub mogłaby być traktowana inna osoba w porównywalnej sytuacji.

Dyskryminacja pośrednia – to sytuacja, w której dla osoby fizycznej ze względu na rasę, pochodzenie etniczne i narodowość, na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje lub szczególnie niekorzystna dla niej sytuacja, chyba że postanowienie, kryterium lub działanie jest obiektywnie uzasadnione ze względu na zgodny
z prawem cel, który ma być osiągnięty, a środki służące osiągnięciu tego celu są właściwe
i konieczne.

Molestowanie – każde niepożądane zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby fizycznej i stworzenie wobec niej zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery.

Molestowanie seksualne – każde niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym wobec osoby fizycznej odnoszące się do płci, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności tej osoby, a w szczególności przez stworzenie wobec niej zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery; na zachowanie to mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy

UWAGA!
Przez nierówne traktowanie, rozumie się także zachęcanie do powyższych zachowań oraz nakazywanie tych zachowań.

Ciężar dowodu

Ponadto, ustawa antydyskryminacyjna zawiera tzw. przeniesiony ciężar dowodu. Oznacza to, że osoba, która stawia zarzut dyskryminacji, będzie musiała jedynie uprawdopodobnić fakt naruszenia zasady równego traktowania, a gdy to uczyni, podmiot, któremu zarzucono naruszenie zasady równego traktowania, będzie zobowiązany wykazać, że nie dopuścił się jej naruszenia. Obowiązek uprawdopodobnienia to znacznie mniej niż obowiązek udowodnienia. Uprawdopodobnienie w praktyce może polegać na przedstawieniu wiarygodnej wersji wydarzeń, podczas gdy udowodnienie musiałoby polegać np. na przedstawieniu świadków zdarzenia. Takie ułatwienie, w sprawach dotyczących dyskryminacji jest niezwykle istotne, gdyż do tego typu sytuacji dochodzi często między dwiema osobami, bez obecności świadków (np. gorsze traktowanie czarnoskórego studenta na egzaminie ustnym). W praktyce, student który stawia zarzut dyskryminacji będzie musiał jedynie przedstawić okoliczności, które z dużym prawdopodobieństwem wskazują na to, że doszło do dyskryminacji. Wówczas, uczelnia odpowiedzialna za zachowanie swojego pracownika, będzie zobowiązana przedstawić dowody, że nie doszło do gorszego traktowania lub zaistniałe nierówne potraktowanie wynika z innych obiektywnych powodów, nie związanych z cechą prawnie chronioną (rasą, pochodzeniem etnicznym, narodowością).

Odszkodowanie

Ofiara nierównego traktowania, może domagać się od podmiotu odpowiedzialnego za gorsze traktowanie odszkodowania, które sąd orzeka w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego. Art. 363 k.c. stanowi, że naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.

Zakaz działań odwetowych

Ustawa antydyskryminacyjna wprowadza ochronę przed tzw. działaniami odwetowymi. Skorzystanie z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania nie może być podstawą niekorzystnego traktowania, a także nie może powodować jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec tego, kto z nich skorzystał. Ochrona ta dotyczy również osób, które w jakiejkolwiek formie udzieliły wsparcia korzystającemu z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania.

Działania wyrównawcze

Ustawa przewiduje możliwość podejmowania tzw. działań wyrównawczych. Działania te podejmuje się w sytuacji, w której na skutek gorszego położenia jakiejś grupy społecznej, podejmowane są specjalne środki celem wzmocnienia tej grupy lub po prostu ułatwienia jej dostępu do jakiegoś dobra lub usługi. Takie działania są zgodne z prawem, nie stanowią dyskryminacji „większości”, gdyż służą wyrównaniu poziomu życia grupy dyskryminowanej. Takie działania jednak muszą być stosowane ostrożnie i tylko na określony czas.

Partnerzy i sponsorzy