Środki prawne

Powództwo cywilne o odszkodowanie za dyskryminację na podstawie tzw. ustawy antydyskryminacyjnej

Przepis art. 13 Ustawy antydyskryminacyjnej stanowi, że każdy, wobec kogo zasada równego traktowania została naruszona, ma prawo do odszkodowania na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Oznacza to, iż osoba która doznała dyskryminacji w zakresie uregulowanym w ustawie ma prawo domagać się odszkodowania przed sądem cywilnym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego.

Postępowanie mediacyjne

W świetle Kodeksu postępowania cywilnego, który ma zastosowanie do postępowania w sprawach z tzw. Ustawy antydyskryminacyjnej, możliwa jest mediacja w postępowaniu przed sądami pierwszej instancji. Zgodnie z art. 1831, mediacja jest dobrowolna i prowadzi się ją na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek o przeprowadzenie mediacji. Co ważne, zgodnie z art. 1838 § 1, sąd może skierować strony do mediacji aż do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę. Po zamknięciu tego posiedzenia sąd może skierować strony do mediacji tylko na zgodny wniosek stron. Sąd może skierować strony do mediacji tylko raz w toku postępowania. Ugoda zawarta przed mediatorem ma po jej zatwierdzeniu przez sąd moc prawną ugody zawartej przed sądem (art. 18315 k.p.c.).

W Polsce mediacja jest formą rozwiązywania konfliktów ciągle mało docenianą, nie ma danych na temat jak często stosowaną w sprawach dotyczących dyskryminacji. Niemniej jednak, autorzy niniejszej publikacji zachęcają do korzystania z tej formy rozwiązywania konfliktów, ze względu na możliwość uniknięcia często długotrwałego i uciążliwego postępowania sądowego. Więcej informacji na stronie Stowarzyszenia Mediatorów Rodzinnych.

Zawezwanie do próby ugodowej (postępowanie pojednawcze)

Postępowanie pojednawcze zostało uregulowane w art. 184-186 Kodeksu postępowania cywilnego. Celem postępowania pojednawczego jest ugodowe załatwienie sprawy przed sądem – bez potrzeby wytaczania powództwa. O zawezwanie do próby ugodowej - bez względu na właściwość rzeczową - można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika, czyli podmiotu, który dyskryminował. W wezwaniu, które musi mieć formę pisma procesowego należy dokładnie i zwięźle oznaczyć sprawę.

Postępowanie pojednawcze prowadzi jeden sędzia zawodowy. Jeśli podczas posiedzenia dojdzie do zawarcia pomiędzy stronami ugody, zostaje ona umieszczona w protokole i podpisana przez strony.

Powództwo cywilne o naruszenie dóbr osobistych

Jednym ze sposobów dochodzenie przez osoby nieobjęte ochroną przed dyskryminacją
w dostępie do dóbr i usług przez nową ustawę jest możliwość skorzystania z przepisów ogólnych prawa cywilnego o ochronie dóbr osobistych. Przepis artykułu 23 Kodeksu cywilnego chroni takie między innymi dobra osobiste jak zdrowie, wolność, cześć, swobodę sumienia, wizerunek, nietykalność mieszkania. Ważnym jest aby podkreślić, że pomimo faktu, iż Kodeks cywilny nie wymienia innych dóbr osobistych, to jednak zawiera listę otwartą tych dóbr, co oznacza, że osoba doznająca dyskryminacji w dostępie do jakiejś usługi np. ze względu na swój wiek lub niepełnosprawność może się powołać na te przepisy, twierdząc, że w ten sposób naruszona została jej godność. Godność człowieka jest dobrem osobistym człowieka, które chronione jest także na gruncie przepisów Konstytucji. Korzystając z przepisów o ochronie dóbr osobistych, można domagać się m.in. zaniechania działania zagrażającego jego dobrom osobistym, wypłaty zadośćuczynienia pieniężnego rekompensującego doznaną krzywdę lub naprawienia szkody (w szczególności wypłaty odszkodowania) jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa.

Kodeks wykroczeń

Osoby, które doznały dyskryminacji w dostępie do dóbr i usług mogą również skorzystać
z dawno zapomnianych (choć wciąż obowiązujących) przepisów kodeksu wykroczeń. W myśl przepisów tego Kodeksu, sprzedawcy lub usługodawcy, zajmujący się zawodowo sprzedażą towarów lub świadczeniem usług, którzy umyślnie i bez uzasadnionej przyczyny odmawiają sprzedaży towaru lub świadczenia usług, do czego są zobowiązani, podlegają karze grzywny.